6 mrt 2024

Vocaal vrij: interview met Clara Leyns

Denk je bij logopedie meteen aan die enkele sessies die je als kind kreeg? Clara Leyns (zij/haar) bewijst in dit interview dat het meer is dan alleen dat. Ze werd dit jaar derde op de PhD Cup, een prestigieuze wedstrijd die doctors aanspoort om hun onderzoek met de wijde wereld te delen. De Zottegemse Clara vertelt je alles over haar onderzoek, waarbij ze focust op de vervrouwelijking van de stem bij trans personen. Zo creëert ze een platform voor de Internationale Dag tegen Holebifobie en Transfobie op 17 mei.

Dag Clara, waarom nam je deel aan de Vlaamse PhD Cup?

Ik ben logopedist en leerkracht van opleiding, nadien doctoreerde ik in de gezondheidswetenschappen. Ik nam vorig jaar deel aan de Vlaamse PhD Cup. Enerzijds uit interesse maar zeker ook omdat ik mijn onderwerp breder wil delen en bewustzijn wil creëren. De titel ‘Dag meneer, het is mevrouw’ koos ik niet zomaar. Heel wat trans personen ervaren echt spreekangst voor telefoongesprekken. Het kan altijd gebeuren dat je aan de telefoon iemand verkeerd aanspreekt, maar dit heeft een enorme impact op hoe iemand zich voelt. Daarom vind ik het ook zo fijn dat we als logopedisten daarbij kunnen helpen.

_dsc4289-verbeterd-nr-bewerkt-(1)-yAXYN1

Waarom koos je voor logopedie en hoe ben je in diversiteitswerking gerold?

Ik had altijd het gevoel dat ik iets wou bijdragen aan de maatschappij en een zorgzame job wou uitoefenen, mijn mama gaf mij daar het laatste duwtje in de rug. De opleiding was enorm breed. Mijn interesse ging vooral naar het vak stemstoornissen, waar je enerzijds de anatomische en medische kant hebt van de stem, maar daarnaast ook een psychologisch luik. In mijn onderzoek kwam ook naar boven dat de vertrouwensband met een logopedist van groot belang is voor trans vrouwen. Ik ben blij dat cliënten zich comfortabel voelen bij mij, zeker omdat dit bijdraagt aan de vooruitgang die ze maken. Ik was al vanaf een jonge leeftijd geïnteresseerd in diversiteit.

Ik zat lang in de Scouts van Zottegem en ging daarna bij de gouw, dat is de overkoepelende organisatie voor scoutsdistricten. Daar kwam ik terecht binnen de werkgroep van diversiteit. De combinatie tussen diversiteit en logopedie, is voor mij dus echt ideaal! Over wat ging jouw onderzoek en hoe ging je daar tijdens de wedstrijd mee aan de slag? Voor mijn onderzoek ging ik tien weken aan de slag met een groepje cliënten. We werkten rond twee trainingen die focusten op de vervrouwelijking van de stem. Vijf weken waren gericht op toonhoogteverhoging en vijf weken op articulatie en resonantie. We verkregen na die intensieve training heel mooie resultaten bijvoorbeeld bij toonhoogte. Daar was gemiddeld een stijging van 49 hertz bij lezen en 29 hertz bij spontaan spreken. We zien dus wel dat het spontaan spreken een oefenpunt blijft. Dat klinkt allemaal heel technisch, maar tijdens de wedstrijd heb ik wel geleerd om dat verstaanbaar te brengen. Met de PhD Cup werden we echt gestimuleerd om een artikel schrijven dat niet enkel de wetenschapper leest, maar ook de burger. Een heel fijne ervaring en dat vonden ook de twee jurypanels blijkbaar. Ik ben naar de finale doorgegaan en kreeg de derde prijs, zowel van de vakjury als de publieksjury.

Jouw topic focust zich op de wereld van logopedie. Word je als logo geconfronteerd met uitdagingen in de medische wereld?

Alles loopt eigenlijk heel vlot, we krijgen vooral verwijzingen van het Centrum voor Seksuologie en Gender. Onze dienst is gelokaliseerd binnen neus-, keel-, en oorheelkunde. Via het genderteam zijn de verschillende diensten echt verbonden met elkaar. We krijgen vaak personen op bezoek die eerder al psychologische begeleiding kregen. Als de psycholoog aankaart dat die persoon ook iets met de stem wil doen, worden ze naar ons doorverwezen. Naast logo kunnen cliënten er ook voor kiezen om een stemoperatie te laten uitvoeren door een hoofd- en halschirurg. We moeten dus heel nauw samenwerken op klinisch vak. We worden echt goed gehoord ondanks dat we een kleine discipline zijn. Niet iedereen heeft nood aan een logopedist, net zoals niet iedereen nood heeft aan een hormoonbehandeling. Doorheen de jaren is er echt een verandering op gang gekomen dat de trans wereld gemedicaliseerd werd. Iedereen kiest zelf wat die wil doen, een hormonenbehandeling opstarten, chirurgische stappen zetten of niet. Het voordeel is dat logopedie vaak wat gespaard blijft op vlak van gevoelige discussies. Als logopedist gaan wij gedragsmatig zaken veranderen en niets onomkeerbaar veranderen. Wij gebruiken technieken van motorlearning om gedrag aan te passen en met de stem te werken, maar wij kunnen niet echt ‘schade’ berokkenen. Heel veel mensen komen bij ons ook langs met de vraag om flexibel te kunnen omgaan met hun stem. Denk maar aan non-binaire personen die in bepaalde situaties heel vrouwelijk willen klinken en in andere situaties heel mannelijk. Ook hen helpen we in hun zoektocht. Ik mag dus zeker zeggen dat we een mooi plekje hebben binnen het genderteam, maar we zijn niet voor alle trans of genderdiverse personen bekend.

Doorheen jouw carrière zijn er onwaarschijnlijk al succesverhalen geweest waar de technieken geholpen hebben?

Ja absoluut, zeker wanneer we de aanwezigheid van spreekangst aanpakken. Sommige personen ervaren zoveel spreekangst en weten ook niet dat ze daarvoor logopedie kunnenvolgen. Dat is het geval bij trans vrouwen, maar nog meer bij trans mannen of bij non-binaire personen. Samen leren we omgaan met de stem en geven we meer kennis mee rond de werking ervan. We leren hun bepaalde technieken en zorgen voor een boost in hun zelfvertrouwen. We gaan aan de hand van bijvoorbeeld rolspelen oefenen om ook echt een telefoongesprek te voeren of een gesprek bij de bakker. Dagelijkse situaties oefenen, geeft hun meer zelfvertrouwen om hun stem te gebruiken. Een belangrijke kanttekening is dat niet iedereen in dezelfde situatie naar ons komt. Sommige hebben al een hele medisch transitie achter de rug en dan is de stem het laatste waar ze aan werken. Voor anderen zijn wij dan weer de eerste persoon waar ze naartoe gaan. Dan hebben ze nog geen coming out gehad en willen ze eerst controle hebben over die stem om daarna dan verdere stappen te ondernemen.

We werken hard aan kennis en technieken, zo krijgen cliënten een boost in hun zelfvertrouwen

Met welke uitdagingen worden trans personen geconfronteerd?

Zij maken heel wat negatieve ervaringen mee in hun dagelijks leven. De telefoon is echter wel een van de belangrijkste, omdat je daar enkel iets hoort en niets ziet. Als het uiterlijk wel al vrouwelijker eruit ziet, gaan ze dat niet zien door de telefoon. Ook gesprekken met vreemden aan bijvoorbeeld de kassa van de supermarkt, brengen uitdagingen met zich mee. Wat ik ook merk is het niet altijd evident is op voor zichzelf op te komen als er iets niet juist is. Zeker als er een misgendering plaatsvindt, klappen ze nadien echt volledig toe. Daarnaast geven veel cliënten ook aan dat de zoektocht naar een job soms lastig is. En natuurlijk ook het nieuws brengen naar collega’s, vrienden of familie, is voor iedereen zeer individueel bepaald.

Personen in de media die trans zijn krijgen vaak commentaar op hun stem, hoe zie jij dat?

De stem is zoiets unieks, persoonsafhankelijk en er zijn ook zoveel mogelijkheden. Je stem is een instrument, je moet dat leren bespelen. Als een stem bij een persoon past, wie zijn wij dan om die stem te gaan veranderen als wij die stem als ‘anders’ bestempelen? Doorheen de tijd is dit al enorm geëvolueerd. Vroeger merkte je dat heel hard bij mediapersonen, een tv-presentator had een lage stem die zeer mannelijk klonk. Terwijl de vrouwelijke stem heel hoog klonk en een beetje hees moest klinken. Dat is al enorm veranderd, want nu heb je veel vrouwelijke, cisgender tv-personen die een lage stem hebben. Als je bijvoorbeeld naar Farah de Aguirre kijkt, die heeft een hele diepe stem en iedereen vindt dat helemaal oké. Ik merk dus echt een sterke evolutie doorheen de tijd. Die commentaar komt ook niet enkel voor bij trans personen natuurlijk. Wanneer cisgender vrouwen heel lang gerookt hebben, gaat hun stem heel hard verlagen. Dan kan je ook heel mannelijk klinken en ben je niet meteen een trans vrouw.

Met een klein beetje empathie kan je mensen echt laten zijn wie ze willen zijn!

Wat is jouw boodschap voor de Zottegemnaar?

Met een klein beetje empathie kan je mensen echt

laten zijn wie ze willen zijn. Iemand misgenderen

kan gebeuren, het is menselijk om fouten te maken.

Als je er nadien op een goeie manier mee omgaat

en je verontschuldigt en corrigeert, betekent dat al

heel veel. Een beetje empathie maakt dus echt een

wereld van verschil!